See you later, excavator!

Wanneer is de graafmachine uitgevonden? Waarom heet het eigenlijk rupsband? Wat kunnen ze en waarvoor worden ze gebruikt? Hoe groot is de grootste graafmachine ter wereld? Wat kunnen graafmachines in de toekomst?

Een klein kijkje in de geschiedenis van de graafmachine en waarom het investeren daarin ook in lastige tijden loont.

Het belangrijkste verschil zit hem in het onderstel. Graafmachines worden onderverdeeld naar het typeaandrijving: wielen of kettingen – hoewel die laatste vooral rupsband worden genoemd. Graafmachines met wielen zijn mobieler, maar niet geschikt voor moeilijk terrein. Bovendien kunnen rupsbanden zwaardere graafmachines dragen.

De eerste graafmachines werkten op stoom

De Schotse uitvinder James Watt en de Engelse ondernemer Matther Boulton ontwikkelden al in 1796 de eerste door stoom aangedreven graafmachine. Het eerste patent kreeg William Otis voor zijn door stoom aangedreven stoomschop – een bouwmachine op een treinonderstel, waarvan de arm maar deels draaibaar was. De stoomgraafmachine uit de 19e eeuw waren de eerste sterke bouwmachines voor grondverplaatsing. Daardoor leverden ze een belangrijke bijdrage aan de industrialisatie. Het bouwen van kanalen (bijv. het Suezkanaal in 1865), spoorwegen, mijnen en grote industriële complexen werd daardoor überhaupt mogelijk. De uitvinding van de rupsband zorgde voor meer mobiliteit, waardoor de machines ook van het spoor af konden werken. In de jaren ’30 van de 20e eeuw kwam de stoomgraafmachine aan zijn einde. Diesel- en elektrische aandrijving was goedkoper en vulde de markt.

Een kijkje in de geschiedenis van de graafmachine met rupsbanden

De eerste rupsband werd in 1901 gepatenteerd. Hij werd gemaakt voor tractors in de bosbouw. In 1904 maakte de Amerikaan Benjamin Holt een rondomlopende keten. Het systeem werd o.a. gebruikt door het Britse leger voor de destijds gangbare artillerietrekkers. De soldaten gaven de nieuwe tractor de naam Caterpillar(Engels: rups), omdat de beweging van ze aan het insect herinnerde. Holt registreerde direct de merknaam. 15 jaar later, in 1925, zou zijn bedrijf fuseren tot de tegenwoordige grootste fabrikant voor bouwmachines.

Gebruiksdoel: van tuin tot mijnbouw

Door de diversiteit van de hulpstukken en de verschillende afmetingen kunnen graafmachines voor de meest uiteenlopende doeleinden worden ingezet. De taak van een graafmachine is – simpel gezegd – graven, dus bodem en steen te verplaatsen. Onderdeel daarvan is het losmaken of optillen van aarde uit bouwputten of ondersteuning bij de afvoer van grond.

Zo veelzijdig als de mogelijkheden zijn, zo groot is ook het spectrum verschillende soorten graafmachines. Zogenoemde minigraafmachines wegen minder dan een ton en zijn soms zelfs maar 70 cm breed. Ze passen dus door deuren en kunnen in gebouwen werken. Midigraafmachines wegen tot 10 t. Meestal zijn dit graafmachines met banden. Middelgrote graafmachines zijn er tot 60 t. De grotere modellen staan op rupsbanden. Deze worden vaak gebruikt voor lichte aardverplaatsing op bouwplaatsen of voor zwaarder graafwerk in de infrastructuur. In mijnen zijn grote graafmachines met een gewicht tot 200 t te vinden. De allergrootste graafmachines, sommige met een gewicht van meer dan 10.000 t, worden gebruikt in de dagbouw en om erts te winnen.

In een dagbouw is sinds 1978 ook de grootste graafmachine ter wereld te vinden – een graafwielbagger. De 288 van Krupp Industrietechniek staat in de bruinkooldagbouw Garzweiler (Duitsland). Dit monster weegt 13.500 t, is 96 m hoog en 240 m lang. Met zijn schepwiel (diameter: 21,6 m, 18 scheppen à 6,6 m³) graaft de 288 dagelijks tot 240.000 t bruinkool op. Natuurlijk staat de 288 op rupsbanden. Hij rijdt op drie rijen van elk vier rupsbanden die elk 3,8 m breed zijn. Zo ontstaat een zo groot contactoppervlak, dat de graafmachine ondanks zijn immense gewicht nauwelijks druk op de grond uitoefent. Met slecht 17,1 N/cm² blijft er zelfs op gras geen diep spoor achter.

Actuele trends in de bouw

Ook met de twee grote onderwerpen voor onderzoek in de bouw – klimaatbescherming en digitalisering – hebben graafmachines te maken. Met GPS en geautomatiseerde sturing kan nu al tot op de centimeter nauwkeurig worden gewerkt – preciezer dan zelfs de meest ervaren machinist dat kan. Maar er is nog een lange weg te gaan voordat bouwplaatsen volledig gedigitaliseerd zijn. Op het gebied van klimaatbescherming werd de bauma innovatieprijs 2022 uitgereikt aan Liebherr France SAS. Deze fabriant heeft een graafmachine op rupsbanden met waterstofaandrijving ontwikkeld. Nu is de R 9XX H2 nog een prototype, maar de serieproductie is gepland voor 2025.

Deze innovatie wordt echter overschaduwd door gespannen economische en geopolitieke situatie. Want de prijzen en de inflatie stijgen door en zorgen voor onzekerheid. Maar zelfs hoewel de bouw het momenteel zwaar heeft, kunnen investeringen toch niet uitblijven. Maar de nadruk kan daarbij wel op kostenbesparingen liggen. De investeringen die sneller winst opleveren krijgen voorrang. De aankoop van gebruikte machines is een investering met optimale kosten-batenverhouding. Vergeleken met nieuwe machines zijn gebruikte installaties duidelijk goedkoper en direct leverbaar. Dat zijn allebei essentiële factoren bij de planning van investeringen. Op online veilingsplatform Surplex.com worden tot 28 novem diverse fabrieksnieuwe graafmachines geveild. Daaronder ook een fabrieksnieuwe DOOSAN DX225LCA-2 graafmachine op rupsbanden en een HYUNDAI R210 graafmachine met bouwjaar 2021.